پدیده اتانازی در نظام حقوقی ایران

اتانازی در معنانی زیادی ترجمه شده از قبیل خودکشی قانونی، مرگ ترحم‌آمیز، قتل شیرین و بنابر برخی اقوال دارای چندین‌ هزار ‌سال تاریخ بوده و ریشه این اصطلاح از یونان باستان آمده است. در روزهای اخیر با انتشار خبر خودکشی قانونی بتسی دیویس در ایالت کالیفرنیا، بار دیگر مباحثات حقوقی، اخلاقی و دینی پیرامون این‌ گونه مرگ خاص جدی شده است. درباره پروانه خودکشی قانونی در ایالت کالیفرنیای آمریکا قانونی تصویب شده که براساس آن به افرادی که به بیماری لاعلاجی مبتلا هستند، مجوز خودکشی قانونی داده شده است. براساس این قانون همه افراد مبتلا به بیماری‌های مهلک می‌توانند تا قبل از مشاهده علایم بیماری خود، با مصرف داروهایی با دوز بالا به زندگی خود پایان دهند. تا قبل از تصویب این مصوبه مخالفان زیادی وجود داشتند که می‌خواستند با انجام لابی‌گری و بحث و تبادل‌نظر فریاد اعتراض خود را به گوش مسئولان برسانند اما موفق نشدند. از نگاه معترضان، ارایه مجوز خودکشی به بیماران و همراهان‌شان، یک نوع مرگ اجباری برای فرد بیمار است. «ماریلن گولدن»، رئیس انجمن دفاع از بیماران لاعلاج می‌گوید: «تصویب این قانون خطر بزرگی است که زندگی همه مردم ایالت کالیفرنیا را تهدید می‌کند، این قانون هر چه که هست باید تغییر کند». در ایران نیز این موضوع مستحدثه دست‌مایه ساخت فیلمی شد که نتوانست در بازار ایران و جهان شهرت چندانی کسب کند.   فیلم اتانازی با موضوع اجتماعی از رحمان رضایی است. این فیلم تولید‌ سال ۱۳۸۰ و فیلمنامه آن نوشته دکتر محمدهادی کریمی است. دكتر ماكان برنا در جريان معالجه يكي از بيماران خود به نام پرنيان شهسوار دلداده او مي‌شود. پرنيان كه از خانواده‌اي ثروتمند و متمكن است به دليل بيماري قلبي خود دچار افسردگي شده و اميد خود را از دست مي‌دهد. از سوي ديگر، فراز ورزشكار سرشناس و بنام كه به دليل ابتلا به بيماري سرطان از مرگ حتمي خود اطلاع يافته بود، به دكتر برنا مراجعه كرده و قبل از آن‌كه چهره و فيزيك بدني‌اش به دليل بيماري صعب‌العلاج از بين برود، از دكتر تقاضا مي‌كند تا به نوعي به زندگي‌اش خاتمه بخشد. دكتر برنا با مراجعه به ايمان، نامزد پرنيان از او درخواست مي‌كند به خاطر نجات پرنيان خود را از زندگي او بيرون بكشد و ايمان نيز خواسته دكتر را قبول مي‌كند. دكتر برنا در پي علاقه خود به پرنيان تصميم مي‌گيرد با مرگ‌مغزي فراز، قلب او را به پرنيان پيوند زند، ولي به دليل اشتباه خود باعث مرگ فراز مي‌شود. دكتر برنا عصبي و ناراحت از مرگ فراز، در جريان سانحه رانندگي كشته و پرنيان با پذيرش نوزاد دوست فوت شده خود به فرزندي، زندگي جديدي با ايمان شروع مي‌كند. مانند اغلب فیلم‌های اجتماعی ایران جنبه احساسی اثر هنری مزبور بر جنبه حقوقی غالب است و مانند فیلم مشهور «هیس دخترها فریاد نمی‌زنند» می‌توان ایرادات حقوقی زیادی نسبت به این فیلم وارد کرد. اما ما در این یادداشت بر آنیم ماهیت و آثار حقوقی اتانازی در ایران را بررسی کنیم. همان‌گونه که مشخص است این عبارت به معنای خاتمه‌دادن به زندگی شخص بیمار به درخواست وی است.
قرآن‌کریم در سوره نسا فرموده است «نفس‌های خود را مکشید زیرا خداوند به شما رحیم است». بنابر اجماع فقها، قتل نفس خود حرام و از گناهان کبیره است، لذا امکان صدور پروانه رسمی خودکشی در نظام حقوقی اسلام تقریبا محال به‌نظر می‌رسد. اما در عین‌حال قول مشهور فقها بر آن است که چنانچه مقتول خود به قاتل اذن قتل داده باشد یا مجروح پیش از مرگ مباشر را عفو کرده باشد، قصاص و دیه منتفی است، هر چند عقوبت اخروی قاتل و مقتول به قوت خود باقی است.

منبع:

http://dadnegar.com/?p=9328